FLOR DE ARENA- Tiquilia paronychioides (Pltil.) Rich.

Inna nazwa: yerba blanca

Dziko rosnąca roślina zielna, której pędy oraz liście pokryte są włoskami. Liście mają kształt jajowaty, a kwiaty zebrane w kiście. Owoce flor de arena zawierają niepozorne, niedużej wielkości nasiona.

Roślinę tę można spotkać na stanowiskach w okolicach wybrzeża oraz w górach na terenie Peru, gdzie rośnie dziko.

Część nadziemna rośliny pozyskiwana jest do wykorzystania w fitoterapii. Bylina ta to bardzo wartościowa roślina stosowana przede wszystkim w kuracjach oczyszczających, a także w leczeniu różnych chorób przewodu pokarmowego, moczowego i nerwowego. W najczęściej zalecanej 3 miesięcznej kuracji oczyszczającej stosuje się Flor de Arena przez cztery tygodnie zaraz po manayupie i przed Hercampuri lub w 3 miesiacu gdy nie ma hercampuri. Dzięki niej organizm uwalnia się z zanieczyszczeń, pochodzących na przykład z konserwowanej żywności lub z nadmiaru przypraw. Pozbywamy się też toksyn, powstałych po spożywaniu czerwonego mięsa. Flor de arena dzięki odtruwającemu działaniu bardzo poprawia pracę nerek i układu nerwowego oraz krwionośnego. Przyrządzamy ją jako wywar, który gotujemy bardzo krótko – pięć do siedmiu minut - i pijemy trzy razy dziennie między posiłkami. Jako zioło kąpielowe zalecane jest przede wszystkim osobom cierpiącym na bezsenność i nerwice.Ponadto doskonale oczyszcza krew i układy dokrewne. Skład chemiczny jak dotąd nie został ostatecznie ustalony. Zastosowanie rośliny opiera się głównie na wielowiekowych doświadczeniach mieszkańców Amazonii. Napary lub odwary zaleca się w przypadkach zaburzeń funkcjonowania układu pokarmowego, niestrawności, jak również w otyłości. Indianie Amazońscy stosowali ten surowiec również ze względu na jego przeciwweneryczne właściwości głównie w rzeżączce. Przede wszystkim jednak naparom z Flor de Arena przypisuje się właściwości oczyszczające, a efekt ten potęgowany jest jeszcze dzięki działaniu moczopędnemu. Zalety te przyczyniły się do opracowania kuracji oczyszczających, które stosują mieszkańcy Ameryki Południowej, również w połączeniu z rośliną Manayupa.

Hercampuri -Gentianella nitida,Gentianella alborosea

Miejscowe Nazwy:Chavin,chavin tea,harcepurta,hilcampure,hjircan pureck,te amargo,te de Chavin), hareapura, hilcampurc, hircampuri,

Rośnie głównie w tzw “punie” w trudno dostępnych pustkowiach powyżej 3500 m w surowych i zimnych warunkach. Hercampuri rośnie samotnie lub w niewielkich skupieniach głównie w Andach peruwiańskich, w miejscach o klimacie chłodnym, na trudnodostępnych pustkowiach o charakterystycznych, surowych warunkach klimatycznych na wysokości 3200 - 4500 m n.p.m. Jest to trwała, niewielka (3-15 cm) roślina o krótkiej, nieco skręconej, ciemnobrązowej łodydze rozgałęziającej się dichotomicznie. Liście ma nieduże, proste, żóltawozielone do ciemnozielonych, pojedyncze, naprzeciwległe, kształtu równowąskiego lub lancetowatego, siedzące. Kwiaty są małe, barwy liliowej lub fioletowej, wielkości 1-1,5 cm, rozdzielnoplciowe, zebrane w kwiatostany szczytowe. Kielich kwiatowy jest rurkowaty, koioru zielonego, pięciodzielny, z działkami kielicha częściowo przykrywającymi płatki korony. Owoce zawierają dużą ilość brązowych lub czarnych nasion.

Zawiera:,Seterponoidy.poza tym dementylobellidifoliny. Oraz ksantony i ksantyny,saponiny.węglowodory,taniny,żywice,olejki lotne, i składniki mineralne(sole Al,Ca,K,Na,Mg,CI) Głównymi składnikami tego ziela są terpenoidy, a w tym monoterpen) pentanowe - sekoirydoidy (sekologanozyd. amarosweryna, amarogentyna) i sesterpenoid} (nitydazyna, nitiol). Poza tym glikozydy flawonowe i ksantonowe (izoorientyna, magniferyna 8-O-glukozyd demetylobellidifoliny, 1-O-glukozyd norswertianiny, 1-O-primweroztc swertianiny, 8-O-glukozyd swertianiny), ksantony (norswertianina, demetylobellidifolina swertianina), sterole (cholesterol, stigmasterol, ergosterol), ksantyny, flawonoidy, saponiny węglowodory, taniny, żywice, olejki lotne, kwas gencjanowy

Zastosowanie : Dawniej używano tylko dla złagodzenia bólów żołądka i zregenerowania funkcji nerek oraz wzmocnienia pracy wątroby, oraz zwalczania gorączki w malarji. Teraz dodatkowo stosuję się ze względu na działanie antyoksydacyjne(magniferyna) hepatoprotekcyjnie oczyszczające krew w zapaleniach wątroby i ma takrze właściwości przeciwcukrzycowe.

Odwary wywołują efekt żółciopędny,żółciotwórczy.za co odpowiedzialne są sekoirdoidy.Takrze profilaktycznie zapobiegają tworzeniu się kamieni żółciowych i nerkowych a istniejące powoli rozpuszczają.Poprzez dziłanie lipolityczne i słabo moczopędne mogą wspomagać djetę odchudzającą, nie wywołując jednocześnie anorakcji. Kolejnym efektem Hercampuri działa korzystnie na przemiany tłuszczowe w organizmie .jest wpływ na regulacje poziomu cholestrolu i jest to najbardziej rozpowszwchnione zastosowanie tej rośliny w Peru i zachodniej europie.Nitiol i nitidazyna(sesterpenoidy) obecne w roślinie były testowane in vitro na linii komórkowej białaczki ludzkiej.Stwierdzono że nitiol ma zdolność indukowaniaekspresji mRNA genu interleukiny 12. Jest to także roślina oczyszczająca, która najczęściej stosujemy jako trzecią w kolejności po manayupie i flor de arena. W Peru stosowana jest jako środek wspomagający w przewlekłych chorobach wątroby i szczególnie zalecana w wirusowym zapaleniu wątroby typu B i C, a także w ich zejściowych postaciach, czyli w marskości wątroby, i wspomagająco przy odchudzaniu. Hercampuri podaje się samodzielnie przez dwa tygodnie do 1 miesiaca,w kuracji oczyszczającej lub łącznie z innymi roślinami, na przykład z vilcacorą, przy chorobach wątroby. Jest doskonałym

preparatem dla kobiet,reguluje okres,i pomaga w okresie menopauzy, łagodzi bóle i pomaga łatwiej przebrnać ten trudny okres.Dodatkowo ma zastosowanie jako środek poprawiający łaknienie,wydzielanie soków trawiennych iusprawniające funcje systemu trawiennego.Hercampuri była znana już w czasach prze inkoskich inkowie ja też używali w celach leczniczych. Ze względu na swoje właściwości smakowe, jak również w oparciu ( badania farmakologicznie czynnych substancji zawartych w wyciągach wodnych Hercampuri, w naszych warunkach może znaleźć zastosowanie jako środek o właściwościacl poprawiających łaknienie, wydzielanie soków trawiennych i usprawniających funkcje przewodu pokarmowego.

Iporuru - Alchornea castaneifolia (Willd.)Jussiennazwy

Nazwy lokalne:

inpuru,iporoni,iporosa,ipurosa,macochihua,niando,yacochihua

Występuje na terenach okresowo zalewanych wodą w dorzeczach amazonki w Peru. Jest to na wpół zdrewniały krzew dochodzący do 9 m wysokości, rosnący ns peruwiańskich nizinach dorzecza Amazonki. Korę ma koloru jasnobrązowego. Korona jest rzadka i przejrzysta. Liście są eliptyczno-lancctowate, z brzegiem karbowanym, skupione m końcach nagich gałązek. Górna strona blaszki liściowej jest gładka i błyszcząca, dolne natomiast pokrywają drobne włoski. Drobne kwiaty zebrane są w zwieszające się kiście, Płatki kwiatów mają barwę bladozieloną. Roślina wytwarza owoc suchy w postaci dwukomorowej torebki zawierającej brązowawe, błyszczące nasiona. Surowiec może być pozyskiwany jedynie w porze suchej, ponieważ przez pozostałą część roku roślina jest częściowo zalana wodą.

Zawiera:Zasady,czwartorzędowe,chalkony,aurony,steroidy,fenole proste,flawonysaponiny,,taniny,pirogalowe ksantonyoraz troche alkaloidów dodatkowo alchorneinon,kwas antranilowy i gentyzonowy i johiimbinę.

Farmakologicznie czynne substancje zawarte są w korze i korzeniu Imporuru. Tradycyjnie sporządzone z nich alkocholowe maceracje działające przeciwzapalnie stosuje się doustnie w reumatyzmie i artretyzmie przebiegającymi z zaburzeniami ruchu, przeziębieniach oraz bólach mięśniowych, a pomocniczo można też stosować rozdrobnione liście na bolące miejsca oraz rany. Odwar z liści stosuje się także w przypadku infekcji bakteryjnych, przeziębienia, kaszlu i biegunek. Liście Alchornea castaneifolia używane są w celu regulacji hormonalnej w niepłodności i okresie menopauzy. W peruwiańskiej medycynie naturalnej suszone liście tej rośliny używa się do sporządzania naparów o działaniu hypoglikemicznym, które przyjmuje się po posiłkach.Ze względu na zawartość johimbiny naparom oraz nalewkom mają działanie afrodyzjakalne. Pomocniczo można te: stosować rozdrobnione liście na bolące miejsca oraz rany. Odwar z liści Iporuru stosuje się także v przypadku infekcji bakteryjnych, przeziębienia, kaszlu i biegunkach. Liście używane są w celu regulacji hormonalnej w niepłodności i okresie menopauzy.

Obecnie coraz częściej stosują go sportowcy i ludzie dbający o sylwetkę,ze względu na właściwości utrzymywania w odpowiednim stanie struktury mięśni i ścięgien,jak też w celu przeciwdziałania bólom oraz artretyzmowi(zawdzięcza to alkaloidom zawierających m.in. alchoreinę iizoalchorneninę).Badania in vitro wykazały efekt przeciwbakteryjny w stosunku do Saphylococcus aureus,Esherichia coli oraz Aspergillus niger. Roślina ta jest celowo rozprzestrzeniana na terenach okresowo zalewanych wodą jako naturalna zapora umacniająca rozmytą glebę..Oprócz zastosowania leczniczago i umacniającego glebę roślina ta dostarcza ważnych użytkowo substancji jak- gumy,oleju i barwników i naturalnych anabolików. W fitoterapii surowcem leczniczym są liście, kora i korzeń krzewu.

lokalnie:Ayak chichira,ayuk willku,mace,maino,pepper gras,pervian ginseng.

Jest to bardzo ciekawa roślina która rosła niegdyś w całych Andach, obecnie jedynie w niektórych regionach Peru na wysokości ponad 3500 m n.p.m.a nawet pwyżej4500 m. Rośnie w strefie zwanej „suni’ oraz „puna” w której niskie temperatury od +15 do -25 stopni cel i to czasem w ciągu paru dni lub nawet jednej doby, i silne wiatry nie pozwalają na wzrost większości innych roślin (departamenty Junin,Selva Central i Pasco).Do celów leczniczych używa się kożeń .Liście zaś stanowią doskonałą paszę dla zwieżąt.Swieże kożenie zawierają do 75% wody podczas gdy w wysuszonych jest jej tyko 10%.W pozostałej masie zależnie od odmiany znajduje się 10-13% wysoko wartościowych białek 25-28% węglowodanów 8,5% błonnika ponad 2% tłuszczów oraz prawie 5% minerałów.Zawiera też znczna ilość aminokwasów,w tym niezbędnych, a żelaza i wapnia jest w nich więcej niż ziemniakach Camote(podłużny o ciemnym zabarwieniu w srodku koloru od jasnno różowego do buraczkowego bardzo smaczny i pożywny)

Spośród kwasów tłuszczowych w największej ilości znajduje się kwas linolowy,palmitynowy i olejowy.Ponadto sterole (sitosterol,kampesterol,ergosterol,brassikasterol i ergostadionel)Witaminy (A,B1,B6,B12,E.) sole mineralne i minerały Ponadto sud,potas,magnez,łatwo przyswajalny wapń,fosfor,żelazo,chrom,bor,cynk,aluminium,jod,,tak potrzebny krzem, bizmut (Ca.Fe,Cu,Zn. Mn,K.Na,J} Także glukozynolyty (gilkozydowe połączenia siarkowe} oraz biologicznie aktywne aromatyczne izoticyjaniany (olejki gorczyczne) w tym pemetoksybenzylowy, po za tym leukoantocyjaniany,garbniki,saponiny,taniny,terponoidy,steroidy, tak poszukiwane przez sportowców,saponiny,taniny,prostoglandyny,naturalne estrogeny i trujterpeny. A wiec prawie wszystko jedynie czego nima małe ilości to witamina C Odkryto także 4 nie do końca poznane związki o harakterze alkaloidów,które wykazują właściwości stymulujące na żeński i męski układ rozrodczy(prowadzona wyniki na zwirzętach i ludziach jednak szczegółowe wyniki nie są jeszcze mi znane).

W celach użytkowych stosuje się świeże lub sproszkowane korzenie maca,jak również maceracje z tego spożądzone.Ma duże włściwości odżywcze zwłaszcza w górach i w stanach nidożywienia oraz anemji,wzrostu i ciąży,laktycji,a także w celu zwiększenia płodności u ludzi i zwierząt hodowlanych ( za co odpowiedzialne mogą być glukozynolaty,izotiocyjaniany i związki alkaloidów oraz perkursory hormonalne) jest to doskonały środek imunostymulujący,wspomagający leczenie grużlicy oraz raka.Ponadto wspomaga pamięć i zdolność uczenia się.Dodatkowo jest doskonałym środkiem energetyzującym ,wspomaga wytrzymałość wraz z liścmi Coca zwłaszcza w trudnym wysokogórskim klimacie.Zwieksza i przyśpiesza budowę masy mięśniowej(aktywność zawartych steroli jest podobna do działania sterydów anabolicznych),w leczeniu przewlekłego zmęczenia,jak również nieregularnego miesiączkowania i zabużeń hormonalnych w tym związanych z monopauzą i andropauzą.Na także działanie antydepresyjne oraz przyśpiesza gojenie się ran.O stosunkowo silnym działaniu bakterjostatycznym i fugistatycznym macy decyduje spora zawartość olejków gorczycznych zwłaszcza w świeżych kożeniach. Jest byliną, której część nadziemna - łodyga - liczy sobie kilkanaście centymetrów długości, a część podziemna - bulwa o średnicy od 2 do 6 centymetrów, która jest użytkową częścią rośliny - ma kształt rzodkiewki. Każda z istniejących odmian tej rośliny wyróżnia się charakterystyczną barwą bulw - od przypominającej kolor ziemniaka, szarej poprzez białą, żółtą, biało-żółtą, przez biało-różową do biało-purpurowej i czerwonej. . Po 6-7 miesiącach od wysiewu maca (wym. maka) jest dojrzała do zbiorów. Z tym że Maca czerwona owocuje co 4 lata.Jest odmiana najdroższa i rośnie powyżej 4 tyś. m

Peruwiańscy Indianie stosują od wieków Lepidium meyenii -Macę jako srodek co przeciwdziała bezsenności i osteoporozie - w wielu przypadkach eliminuje jej skutki. Stosowanie maki zaleca się też w okresie starczym. Posiada też działanie przeciwartretyczne. W wielu szpitalach aplikuje się ją jako środek przeciw ogólnemu wyniszczeniu organizmu chorym na AIDS lub po hemio i radio trapi. W celach użytkowych stosuje się świeże lub sproszkowane korzenie maca, jak również maceracje z korzeni sporządzone. W medycynie ludowej preparaty maca stosowane są bardzo często z różnych wskazań, a głównie z powodu właściwości odżywczych, ze względu na dużą zawartość pełnowartościowego białka, aminokwasów egzogennych, witamin, minerałów i steroli, szczególnie w stanach niedożywienia, wzrostu, ciąży, laktacji, a także w celu zwiększenia płodności u ludzi i zwierząt domowych i hodowlanych (za co odpowiedzialne mogą być glukozynolaty i izotiocyjaniany). Są także stosowane jako środek immunostymulujący, wspomagający leczenie grużlicy oraz raka żołądka. Maca uważana jest też za środek wspomagający pamięć i zdolność uczenia się. Innym zastosowaniem tego surowca może okazać się wykorzystanie jako środka energizującego, wspomagającego wytrzymałość i budowę masy mięśniowej (aktywność zawatrych w roślinie steroli jest częściowo podobna do działania sterydów anabolicznych), w leczeniu zespołów przewlekłego zmęczenia, jak również nieregularnego miesiączkowania i zaburzeń hormonalnych, a w tym związanych z menopauzą i andropauzą. MACA może być stosowana jako preparat antydepresyjny, oraz pobudzający gojenie się ran. Za aktywność afrodyzjakalną, według niektórych autorów, odpowiedzialny jest obecny w roślinie izotiocyjanian pometoksybenzylowy. O stosunkowo silnym działaniu bakteriostatycznym i fungistatycznym tej rośliny decyduje zawartość olejków gorczycznych. Zwana skarbem Inków, również nazywana peruwiańskim żeń-szeniem lub peruwiańską Viagrą Andyjską gdyż w selvie jest inna. Zwana Jungle Viagra. Jako środek immunostymulujący, który dzięki cennym właściwościom odżywczym znajduje także zastosowanie w stanach wycieńczenia, niedożywienia oraz w okresie wzrostu.. Na plantacjach, z którymi współpracuje gleba po zbiorach maki odpoczywa przez 25 lat, zanim znów zasadzi się makę bo bardziej wyjaławia ziemie niż kawa organiczna.Juz pond 2000 lat temu roślina była używana przez mieszkańców wyżej położonych terenów była już uprawiana.Gatunek ten został opisany botanicznie w 1843 roku przez Gerharda Walpersa.Stosowna przez miejscowych jako dodatek di żywności zwłszcza piczywa,zup,galaretek ,dżemów robi sie z tego nawet cukierki podobne do toffi czy nalewki jak „maca chicha” lub po wysuszeniu można przechowywać 7-10 lat i nie tracą swych właściwości tak odżywczych jak i leczniczych.Bedąc wysoko w górac powyżej 3000 m. można nawet przez 6 miesięcy jeść tylko mace 2-3 korzenie dziennie lub 1 łyżeczkę sproszkowanej i popijać wodą no im wyżej to 2-3 liście cocy i to wystarcza.

Wiele ostatnio o tej roślinie możemy dowiedzieć się z różnych źródeł. Trafia ona na rynek głównie w postaci sproszkowanej w kapsułkach. Trudniej kupić w postaci proszku. Różne niestety są źródła jej pochodzenia i ciężko mówić o autentyczności wszystkich produktów występujących pod nazwą MACA. Najlepsza jest ta dziko rosnąca ale nawet u nas w Peru trudno ją dostać jest wiele pochodzących z plantacji my to nazywamy pastewną bo wiele miejscowych używa ją jako dodatek do potraw i pasz dla zwieżąt.Najbardziej popularnym dodatkiem jest Quina zawierajca 10% maki w swej masie podawanie jej np świnkom morskim lub krulikom a nawet drobiowi mówią że lepiej rosną nie chorują i mają średnio więcej młodych w miocie- co sprawdziłem osobiście w swym małym gospodarstwie w Nijandari.

MANAYUPA- Desmodium molliculum

NazwyMiejscowe: alkkopa chaki, ańapanco, barba de boi, carrapicha, dipinda dimukuyi, dusa kamira, manayupana, manuy tush, margaritta, mundubirana, mundurana, owono bocon, pata de perro, pega-pega, pie de perro, runa manayupa, silla kawi, yerba del infante

Wygląd rośliny: Manayupa jest ok. 50 cm wieloletnią rośliną krzewiastą o płożących się, brązowawych, lekkich i giętkich łodygach, nieco omszałych, bo pokrytych gęstymi włoskami. Jej korzenie są gęste i dosyć głębokie, dzięki czemu roślina jest odporna na suszę. Liście o żywozielonej barwie są potrójnie złożone, owalne lub lancetowato-jajowate, całobrzegie, również pokryte włoskami. Są też okazy o bardzo ciemnym zabarwieniu liści. Kwiaty ma liczne, choć bardzo drobne, barwy biało-błękitnej lub jasnoróżowej. Małe, zielone nasiona znajdują się w 3-centymetrowych, pokrytych włoskami strączkach.

Występowanie: Występowanie:Jest rośliną występujacą powyżej 2500 m między skałami.Jedynie tylko w kilku górzystych prowincjach Peru (Cusco,Puno,Junin i Psco). Rośnie zwykle między skałami, choć stanowiska jej spotyka się również na glebach gliniastych. Manayupę spotyka się niekiedy na wysokości ok. 1000, a przede wszystkim od 3000 do 4000 m n.p.m. Jej naturalne stanowiska znajdują się, jak wspomniano, na niewielkich obszarach Andów, mimo to jest szeroko rozpropagowana wśród amazońskiej ludności miejscowej.

Ziele (bez korzenia) zbierane jest w celu wykorzystania leczniczego, a niekiedy używane są tylko liście rośliny.

Główne składniki to saponiny oraz flawoniny i glikozydy(pochodne kwercetydy-remanopiranozyd,,glukopiranozyd,trhydroksyflawon) oraz olejki aromatyczne,dodatkowo taniny,śluzy i sole mineralne,glównie wapna i glinu.

Zastosowanie, Przez to jest bardzo ważną rośliną leczniczą. Najlepiej skutkuje podawana samodzielnie. Oczyszcza krew z różnych zanieczyszczeń zewnętrznych,ponadto odtrówa caly organizm - głównie z resztek i metabolitów przyjmowanych leków. Zwiększa ilość wydalanego moczu, poprawiając funkcję nerek i ułatwiając wydalanie osadów z dróg moczowych.Dodatkowo stosuje się ją przy stanach zapalnych wątroby i nerek.Napary mogą być stosowane ze względu na działanie przeciwzapalne ,w leczeniu schożeń dróg rodnych,a szczególnie przy upływach.Swieże napary można popijać w przypadku bulu nerek,woreczka żułciowego i wątroby.Ze względu na zawartość tanin swieżo zerwana a nawet wysuszona może być przykładana wprost na rany i skaleczenia w celu zachamowania krwawienia i szyprzego zabliżniania.Napar stosuje się do przemywania i dezynfekcji ran.Przestrzegam przed piciem zbyt dużych dawek manayupy bobardzo obniża ciśnienie krwi.

W medycynie oficjalnej udowodniono na podstawie wieloletnich badań ze oprucz właściwości oczyszczających ma także uspokajające.przeciwastmatyczne i przeciwalergiczne..Jako ciekawostka w czasach inków miała znaczenie religijno obrzędowe i w pewien sposób nie do końca poznany, odzwierciedlała porządek hierarchii społecznej. Jej uprawa była przywilejem tylko wyższej hierarchii. Co do dziś stanowi pierwszy składnik kuracji oczyszczającej. Przy kąpieli

działa ściągająco i ochronnie na skórę.7-10 gr Zapazyc w 1 l wody i wlać do wanny.

W tradycji indiańskiej stosuje się odwary z ziela manayupy lub maceraty sporządzone z niej na bazie napojów alkoholowych. W czasach imperium Inków manayupa miała znaczenie religijno-obrzędowe i w pewien sposób, nie do końca poznany, odzwierciedlała porządek hierarchii społecznej. Wiadomo jedynie, że jej uprawa była przywilejem wyższych warstw społecznych. Uwaga ważne jest aby buła dobrze wysuszona a gdy jej zapach jest stęchy nie powinno się używać ze względu na rozwój suchych pleśni.

Marco- Ambrosia arborescens Will

Nazwy lokalnie : ajeno,altamisa,amargo,artemisa,malco,mareju,marcju,marcu.

Występuje na terenach górzystych środkowego i południowego Peru przy strumykach i rzeczkach oraz wodospadach 800-4200 m. Wysiewając się samodzielnie, tworzy zarośla i gąszcze w okolicach wilgotnych i błotnistych brzegów rzek, w nadbrzeżnych dolinach oraz przy leśnych ścieżkach w Andach. Czasem spotkać ją można na terenach zagospodarowanych, w obejściach gospodarstw, a także na nie uprawianych polach.

Jest to rozkrzewiająca się roślina roczna o charakterystycznym zapachu. Łodygę ma długości 50 cm do nawet 2 m, wzniesioną, w postaci gałązek pokrytych delikatnymi włoskami, a przez to szorstką, ulistnionąpo sam wierzchołek. Liście pojedyncze ułożone są na łodyżkach skrętolegle, i mają zróżnicowany wygląd; zwykle są kształtu owalnego ostro zakończone, pierzastosieczne. Długość blaszki liściowej wynosi od 4 do 9 cm, szerokość - 3 - 6 cm. Obie strony blaszki liściowej są omszałe. Kwiaty są rozdzielnopłciowe i tworzą kwiatostany w kształcie główki, które zebrane są w jeszcze większe skupienia. Kwiaty męskie są zaopatrzone w ogonek, żeńskie są siedzące. Mają koronę dwuwargową, pięciodzielną, barwy białej lub żółtawej. Owoc to owalna lub okrągła niełupka, średnio 3 mm długości, pięciokanciasta, z pięcioma wyrostkami, które ułatwiają rozprzestrzenianie się i rozsiewanie. Zawiera liczne olejki eteryczne, m.in. cc-tujon oraz -absyntynę co daje jej gorzki smak, alkaloidy, monosacharydy, inulinę oraz sole mineralne. ..

W fitoterapii odwar z korzenia stosowany jest głównie ze względu na działanie antyneuralgiczne, w migrenach, bólach głowy. Odwar z całej rośliny wykazuje właściwości tonizujące układ nerwowy. Wykorzystuje się także przeciwreumatyczne działanie surowca, sporządzając wywary z liści w postaci okładów lub maścć spożądzona z jego dodatkiem nanoszone na skórę przynoszą ulgę w stanach zapalnych oraz reumatyżmie istanach skórczowych mięśni.Stosuje się pomocniczo przy leczeni hronicznych przeiębień w postaci syropu lub nalewki.Sok z łodygi łagodzi objawy związane z hemorojdami, a podsmażany na oleju z migdałów łagodzi bule żołądka..Sok zmieszany ze smalcem aplikowany na stopy łagodzi ich stany zapalne ,odmrożenia i otarcia.A świeże liście przykładane na obrzęki i opuchniecia przyczyniają sie do ich szybkiego zmniejszenia i łagodzą ból.Ulgą na zmęczenie i osłabienie jest kąpiel z dodatkiem Marco i liści z eukaliptusa przy tym działa antyseptycznie..Odwar z całej rośliny lub syrop z soku często stosowany jest we wspomaganiu leczenia przewlekłego kaszlu.stanów zapolnych oskrzeli i astmie..Odwar z korzenia ma zastosowanie pomocniczo w neuralgiach,a uzyskany z całej rośliny działa uspokajająco i tonująco na układ nerwowy.Napar z kwiatostanów działa przeciwpasożytniczo. Już hiszpańscy kronikaże opisali tą roslinę jako bardzo użyteczną w leczeniu wielu schożeń.niemniej jednak ten powszechnie występujący „chwast” a właściwie jego pyłek na wysokościach do 2000 m u alergików może powodować gorączkę sienną i napady astmy głównie w miesiącach czerwiec lipiec..Znane jest zastosowanie odwaru przeciw insektom-parujący skutecznie odstrasza owady, w tym samym celu można dołozyc do ognia troche suszonego ziela a zapach dymu czyni to samo. Już hiszpańscy kronikarze opisywali tę roślinę jako nader użyteczną w leczeniu wielu schorzeń, niemniej jednak ten występujący powszechnie chwast, a właściwie jego pyłek może powodować gorączkę sienną i napady astmy. Znane jest zastosowanie odwaru przeciwko insektom - parujący specyfik skutecznie odstrasza owady. W tym samym celu można stosować również dym z palonego suszonego ziela. Bardzo popularne ziele jako dodatek do sauny ziołwej oprucz Eukaliptusu i Matico .Sauna taka bardzo oczyszcza skóre zależnie od pozostałego składu łagodzi bóle i tp jednak nie powinno się stosować cześciej jak 2 razy w tygodniu z minimum 2 dniowym odstępem,