BABKA (Plantago)

Bylina, uprawiana w Azji Plantago ovata, w Europie dziko rosnąca jak chwast babka zwyczajna (Plantago maior). Nasiona bogate są w śluz i błonnik, babka zwyczajna zawiera też taniny. Działa nawilżające i łagodząco na przewód pokarmowy, stosowana w leczeniu wewnętrznych infekcji i wrzodów. Działa też ściągające, napary ułatwiają krzepnięcie krwi, goją rany i leczą hemoroidy. Babkę stosuje się najczęściej do leczenia zaparć. Zmielone nasiona zmieszane z wodą są świetnym środkiem na przeczyszczenie. Podobnie jak otręby chłoną wodę i pęcznieją w jelicie, pobudzając ruch robaczkowy.

COPAIBA - Copaifera officinalis (Herz.) Dwyer.

Nazwy Miejscowe: bonshish, bunxix, capeibeuera-de-Minas, copal, copal tree, copauba, copauva, cupiuba, jatobarairim, mal-dos-seta-dias, marimari, matishihuati, matisiati, namboman tsacati, oleo-branco, vonshiish

Nazwy Miejscowe: borrachero, chi-piri-tsontinba-ka, chiricaspi chacruco, chiricaspi picudo, chirihuayuasa, chirisanangu, chuchuwasha, gamba, hu-ha-hai, huay-rapanga, jeratacaca, sanango, manaca, managa caá, mercurio vegetal, moca parí, mucapari, sanango, yai-hu-ha-hai. Polska nazwa - brunfelsja.

Wygląd rośliny: Jest to bardzo rozgałęzione drzewo lub wysoki krzew osiągający 2 do 7 metrów wysokości, o połyskliwych gałęziach. Liście są duże, podłużne, od 12 do 20 cm długości i 4 do 7 cm szerokości, skórzaste, całobrzegie, krótkoogonkowe, ułożone naprzemianlegle. Na szczytach gałęzi są szczególnie bujne. Roślina tworzy kwiaty koloru sinawobiałego lub jasnobłękitnego, a czasem lekko habrowego lub różowo-purpurowego z koroną kształtu rurkowatego lub dzwonkowatego o średnicy 2-6 cm. Płatki są stosunkowo duże i jest ich pięć. Kielich krótki, od 1 do 2 cm długości. Owocem jest owalno-kulista jagoda.

Występowanie: Chiric sanango rośnie w lasach klimatu tropikalnego w dorzeczu Amazonki - na terenie Peru, Boliwii, Brazylii, Ekwadoru, Kolumbii i Wenezueli. Spotyka się ją głównie na glebach piaszczystych, na niewielkich wzniesieniach. Preferuje tereny o rocznych opadach pomiędzy 1000 do 3200 mm i temperaturach od 20° do 29°C.

Lecznicze właściwości posiada korzeń, kora i liście a nawet kwiaty.

Zawiera trochę skopoletyny, ponadto:eskuletyny, brunfelzyny, hopeaniny,trochę kwasu mlekowego, chinowego i winowego. Oprócz tego w korzeniu znajduje się manaceina, manacyna, mandragoryna i spore ilości skrobi.

Zastosowanie, postacie leku: Wodne lub alkoholowe maceracje sporządzone z korzenia rośliny stosowane są w reumatyzmie, artretyzmie i bólach neuralgicznych, a maceraty alkoholowe również przeciwgorączkowo w stanach zapalnych, grypie i przeziębieniach. O skuteczności Brimfelsii we wspomaganiu leczenia chorób wenerycznych świadczy jedna z jej potocznych nazw - „roślinna rtęć". Macerat alkoholowy sporządzony z korzeni rośliny stosuje się we wspomaganiu leczenia kiły. Surowiec ten podawany w postaci alkoholowego wyciągu z kory lub korzenia ma również działanie wzmacniające system odpornościowy poprzez oddziaływanie na układ limfatyczny. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne i stosowany jest w chorobach skóry - owrzodzeniach, guzach i oparzeniach, a także w schorzeniach ginekologicznych. W tych przypadkach stosuje się odwar z liści Chiric sanango, zwykle w połączeniu z innymi roślinami - palta, achiote, cebula i liście z drzewa pomarańczowego. Ma działanie moczopędne, dzięki czemu przyczynia się do łagodnego regulowania ciśnienia krwi. Napar z korzeni działa przeczyszczająco przy ostrych zaparciach stosuje się także wywar z nasion. Ciekawostki: Chiric sanango, u Indian Amazonji „manacana" oznacza najładniejszą dziewczynę z całego plemienia. W istocie roślina ta posiada piękne kwiaty, ale nie tylko ich wygląd jest godny podziwu - mają one przy tym tak niezwykły zapach, że znalazły zastosowanie jako surowiec w przemyśle perfumeryjnym. Chiric sanango uprawiane jest również jako roślina ozdobna. Przypisuje się jej także znaczenie magiczno-rytualne. Wraz z innymi składnikami bywa stosowana w obrzędach Ayahuasca, ze względu na przypisywane jej działanie halucynogenne. Z korzeni rośliny sporządza się w dżungli amazońskiej specyfik przeciwko ukąszeniom jadowitych węży.

BALSAM OF PERU / Lub TOLU Myroxylon pereirae Myroxylon balsamum

Nazwy Miejscowe: balsam of Toki, balsam Peru, balsamo de Peru, balsamo de Tolu, balsamo peruano, baume de Tolu, estoraque, pau de balsamo, Peru balsam, Tolu balsambaum, Tolu balsemboom, quina-quina

Wygląd rośliny: Drzewo Myroxylon balsamum osiąga wysokość do 20 - 25 m, ma rozłożystą koronę i chropowatą korę, po nacięciu której można uzyskać zastygający, pachnący wanilią, cierpki w smaku sok przypominający żółtawo-brązową żywicę. Ułożone naprzeciwległe liście złożone są wiecznie zielone, parzystopierzaste - mają 6 lub więcej gładkich i lśniących listków o długości do 10 cm i szerokości do 5 cm - u podstawy zaokrąglone, a na szczycie podługowato-zaostrzone. Niewielkie kwiaty zebrane w kiście osadzone są w kątach liściowych. Oś kwiatostanu jest brązowawa, pokryta meszkiem. Pięć płatków korony ma kolor żółtawy i szerokość ok. 12 mm. Owocem jest strąk o długości ponad 12 cm z zakrzywionym szczytem, z dwoma jamkami zawierającymi jedno do dwóch nasion nerkowatego kształtu o długości do 14 mm otoczone żywicą balsamiczną i pokryte cienką, suchą łuską.

Występowanie: Drzewo Myroxylon pereirae jest charakterystyczne dla całej Ameryki Środkowej, podczas gdy Myroxylon balsamum pochodzi z północnej części Ameryki Południowej - z Peru, Kolumbii i Wenezueli, występuje również w Argentynie, Paragwaju i Boliwii. Obecnie można też spotkać ten gatunek w Azji (Sumatra, Indie), dokąd sprowadzono je w XIX wieku. Oba gatunki są blisko spokrewnione i mają podobne zastosowanie. Tworzą lasy pierwotne na wysokości od 850 m n.p.m.

Surowiec leczniczy to żywica (balsam), kora, korzeń, liście i owoce

Skład chemiczny: Wydzielina kory jest substancją stalą w temperaturze pokojowej, a po ogrzaniu, w temperaturze 60°C upłynnia się i staje się plastyczną masą. Nierozpuszczalna w wodzie, dobrze rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych (alkoholu, eterze i chloroformie). Zawiera głównie olejki eteryczne (ponad 60%), w tym nerolidol, kariofilen, a-

kadinen, a-kalakoren, a-kurkumen, a-pinen, eugenol i farnezol. Materiał żywiczny stanowi ok. 30%. W jego skład wchodzi głównie kwas benzoesowy i cynamonowy oraz ich estry -benzoesan benzylu i cynamonian benzylu oraz wanilina. W surowcu tym wykazano również obecność kumaryn, saponin, triterpenów, poza tym kwasu ferulowego, kwasu oleanolowego, wosków i tanin.

Wskazania (postacie leku): Preparaty z owoców i liści drzewa zawierające żywicę używane były od dawna przez plemiona amazońskie w celu leczenia grypy, stanów gorączkowych, astmy, nieżytu nosa, jak również reumatyzmu. Preparaty zawierające wydzielinę kory zażywano w schorzeniach dróg oddechowych, przeziębieniach, zapaleniu płuc i gruźlicy. O wykorzystaniu balsamu we wspomaganiu leczenia schorzeń dróg oddechowych zadecydowała obecność olejków eterycznych i ich przeciwbakteryjne oraz wykrztuśne właściwości. Stosowano go też zewnętrznie na rany, otarcia, ropnie i owrzodzenia na skórze. Przynosił również ulgę w przypadkach wrzodów żołądka, w bólach głowy oraz bólach związanych z urazami - zwichnięciami i ranami. Są też doniesienia o leczeniu chorób wenerycznych z użyciem żywicy Myroxylon balsamum. O jej działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwgrzybiczym i przeciwpasożytniczym świadczy fakt, że do dziś ma zastosowanie w leczeniu biegunek, czerwonki, upławów, grzybicy, świerzbu, odpażeń skórnych oraz dla przyspieszenia ziarninowania tkanki skónej. Stosowany jest też w egzemach ze względu na szczególnie cenne właściwości łagodzące.

Ciekawostki: Już w XVII wieku zaczęto sprowadzać ten surowiec roślinny do Europy, o czym świadczą ówczesne informacje w Farmakopei Niemieckiej. Ze względu na szczególnie korzystne działanie na skórę stosowano go w leczeniu zmian skórnych, a nawet dla złagodzenia odmrożeń. Ze względu na przyjemny, waniliowy zapach balsam peruwiański używany jest do aromatyzowania żywności. Z tego samego powodu jest również stosowany w przemyśle perfumeryjnym - do produkcji mydeł, kremów, toników, a nawet perfum. Sproszkowaną korę drzewa używano niegdyś jako dezodorantu. Właściwości przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne surowca wykorzystane są w szamponach przeciwłupicżowych, odżywkach do włosów oraz płynach do higieny intymnej.

CHUCHUHUASI - : Maytenus krukovilSmith.- Macrocarpa,- laevis (Reissek) Martius

Nazwy Miejscowe - chocha huasha, chucchu huashu, chuchasha, chuchuasi, chuchuhuasca, chuchuwasha, chuchuhuashi, huascu

Drzewo to występuje zarówno w Amazonii niskiej, jak i wysokiej do 1500 m, oraz rejonie tumbe. Charakterystyczne jest dla obszarów klimatu tropikalnego, szczególnie lubi stanowiska intensywnie nasłonecznione, na wzniesieniach, z dala od miejsc zalewanych wodą. W niższej strefie Andów amazońskich, zwykle poniżej 400 m n.p.m spotkać je można w Peru, Kolumbii i Bolivi a także w południowym Equadorze. To dziko rosnące lub uprawiane duże, 10 -30, metrowe drzewo o wzniesionych gałęziach pokryte jest grubą i zwartą brązowo-zielonkawą, czasem z czerwonawym odcieniem, połyskliwą korą. Eliptyczno-lancetowate lub podłużne liście o długości od 8 do 18 cm skupione w kątach liściowych są skórzaste i połyskliwe. Kwiatostany umieszczone są poniżej liści. Kwiaty drobne, pięciokrotne, płatki korony białe lub zielonkawe. Owoc kształtu jajowatego zawiera podłużne nasiona z białą osnówką. W zastosowaniu głownie kora i korzeń ,kora po wyschnięciu jest bardzo twarda a drewno jedno z najtwardszych służy głównie jako pale pod domy ze względu że nie butwieje ani nie jest jedzony przez robaki i w wodzie lub błocie może stac więcej jak 100 lat w korze jak i korzeniu wykryto bardzo rzadkie w świecie roślinnym alkaloidy spermidynowe i seskwiterpenowe, jak również powszechnie spotykane kumaryny, kwasy organiczne, saponiny, chinony, trójterpeny, katechiny, ketonochinole, aurony, chalkony i fenole proste. Ustalono też obecność maiteniny, izoflawonoidu ewoniatyny. W skład zespołu substancji aktywnych wchodzi także enzym proteokinaza C (PKC). Substancje czynne zawarte w tej roślinie działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie, stąd alkoholowa maceracja z kory lub korzenia oraz odwar z kory mają zastosowanie jako uzupełnienie kuracji antyartretycznych i antyreumatycznych.

W przypadku stanu zapalnego nerek pije się odwar z kory. Preparaty sporządzone z chuchuhuasi zwalczają bronchit, grypę, biegunki i robaczycę. Dodatkowo wykazują działanie przeciwhistaminowe, tonizujące i relaksujące (rozkurczowe). Łagodzą uszkodzenia skóry, np. pęknięcia brodawek przemywa się odwarem z kory. Wykorzystuje się go równeż do nasiadówek w przypadku hemoroidów. Surowiec używany jest także jako środek wzmacniający; przypisuje się mu wręcz afrodyzjakalne właściwości. Podnosi poziom adrenaliny w organizmie. Już w pod koniec lat 50-tych opisano właściwości tej rośliny wzmagające odporność. Prawdopodobnie odpowiedzialne za ten efekt są fenoldienony. Fakt ten stwierdzono na podstawie wyników badań wskazujących na wzrost ilości fagocytów po podawaniu preparatów z chuchuhuasi. Najprawdopodobniej to wspomniany wyżej enzym proteokinaza C w znaczący sposób wzmaga odporność organizmu, co może być wykorzystane pomocniczo w kuracjach antynowotworowych. Oprócz tego surowiec ten okazał się skuteczny w schorzeniach sercowo-naczyniowych. Stosowany jest też w schorzeniach wątroby. Mieszkańcy Amazonii zwykli popijać alkoholowy macerat z kory w celu oczyszczenia organizmu. - kolejna wspaniała roślina lecznicza, a wywary przyrządzane z jej twardej kory okazały się skuteczne w wielu schorzeniach. Doskonale wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego, dlatego szczególnie zalecana jest w przewlekłych kuracjach, w Peru wykorzystywana do leczenia stwardnienia rozsianego i choroby Parkinsona. W leczeniu tych chorób bardzo dobre efekty uzyskuje się łącząc chuchuhuasi z vilcacorą. Zestaw tych roślin również znacznie poprawia stan zdrowia chorych ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa, kiedy to często dochodzi do ucisku tak zwanych dziobów na tkankę nerwową. Chuchuhuasi działa także odmładzająco, i skutecznie chroni przed insektami. Jest jedną z bardziej cenionych przez Indian amazońskich roślin. Mam też nadzieję, że okaże się pomocna w łagodzeniu objawów otępiennych towarzyszących chorobie Alzheimera. Jako zioło kąpielowe zalecane jest szczególnie osobom przemęczonym, osłabionym ciężkim wysiłkiem fizycznym jak i umysłowym.

Mieszkańcy Amazonii traktują chuchuhuasi jako używkę, często pijają herbatkę sporządzaną z wysuszonej i sproszkowanej kory i korzenia drzewa. Nalewka z kory na produkowanym w tym rejonie rumie o przyjętej powszechnie nazwie „jungle Visky"jest popularnym trunkiem, wypróbowanym także przez turystów.Doskonale chroni przed insektami a le tylko w formie gorzkiej naturalnej.Często turystów „Robi się w konika” skoro gorzki to może troche miodu -lepiej smakuje ale za to wtedy nad danym delikwentem zaczyna już po paru minutach krążyć rój komarów i kąsaąc nawet przez ubranie – to znany kawał junglowy.

CUTI-CUTI- Notholaena nívea

Nazwy Miejscowe: ayaq wagtan, china raki raki, culantro piisu, cumu-cumu, helécho arbóreo, inca coca, kumu-kumu, ńuttu raqui-raqui, puna raki rakicha, raki-raki, rumi khatari chupa, rumi sunkjan, sano-sano, sapa-ccunho

Cuti-cuti to rosnąca dziko paproć o wysokości ok. 20 cm. Liście ma pierzaste. Na spodniej stronie liści osobników męskich widoczne są drobne skupiska zarodników o barwie białawej. Roślina żeńska w postaci wysuszonej ma bardzo ciemne zabarwienie.

Jest to roślina typowo peruwiańska. Występuje w Andach peruwiańskich, w okolicach wodospadów we wschodnich Andach, a szczególnie na pagórkach pomiędzy skałami.

W celach leczniczych wykorzystuje się nadziemną część rośliny.

Skład chemiczny jest dotychczas mało poznany. Przyjmuje się, że substancjami odpowiedzialnymi za jej działanie lecznicze sąflawonoidy i taniny.

Zastosowanie, Jest to typowa roślina peruwiańska występuje w Andach średnich szczególnie w pobliżu wodospadów. podobnie jak Pasuchaca  i Abuta doskonale wpływa na funkcjonowanie trzustki i jej regenerację, dlatego w Peru zaleca się ją w leczeniu chorych z cukrzycą, z przewlekłym zapaleniem trzustki i jej zmianami nowotworowymi. Wykazano, iż wywar z cuti-cuti ma zdolności regeneracjne komórek tego narządu. Nigdy jednak nie należy bez wiedzy lekarza odstawiać insuliny. Szczególnie korzystne w leczeniu cukrzycy okazuje się połączenie Cuti-Cuti z Sangre de drago. W prowadzeniu tych chorych zawsze ogromną rolę odgrywa odpowiednia dieta.Ponadto napar z tej rośliny ma działanie przeciw gorączkowe z tąd stosowany jest w okresie jesienno,zimowo wiosennym okresie przeziębień i gryp oraz w przewlekłym kaszlu. Ze względu na działanie moczopędne może być stosowany dodatkowo przy schorzeniach układu moczowego, pęcherza oraz nerek. Na miejscu używa go się także przy leczeniu malarii wraz z hinimą

.