Medycyna naturalna

Mięta

Ocena użytkowników:  / 13

SłabyŚwietny 

Szczegóły

Utworzono: czwartek, 04, luty 2010 23:46

Mitch Sobczak

Mięta pieprzowa

(Mentha piperita L.)

Inne nazwy: mięta, mienta, miata, miantek, meta, miętkiew, miąta pieprzna, miątka pieprzowa czarna, miątka czarna.
Angielska: Peppermint. Francuska: Menthe poivree. Niemiecka: Pfeffer-Minze. Rosyjska: Miata pieriecznaja. Hiszpańska:Mentha.

Gatunek byliny należący do rodziny jasnotowatych (Lamiaceaea Lindl.). Spontaniczny mieszaniec międzygatunkowy powstały prawdopodobnie w Anglii ok. 300-350 lat temu i tam wprowadzony do uprawy. Początkowo w hrabstwie Sureey, a potem w okręgu Mitcham. Tam też zaczęto go uprawiać i z tego terenu pochodzi pierwszy opis zawarty w "Ray, 1724 Synopsis Methodica Stirpium Britannicarum table 10. figure 2. p. 234". Zielna roślina o pokroju krzewiastym do 90 cm wysokości, wytwarzająca poziome kłącza tuż pod poziomem gruntu (białe) lub powierzchniowe (zielone) (w zależności od wilgotności podłoża).

Łodyga :Wzniesiona, gałęzista (rozgałęziająca się w okółkach liści), 4-kanciasta, o rzadkim owłosieniu na kantach, zielona do brunatno brązowej w zależności od odmiany, o pustych między węzłach lub wypełnionych rzadką parenchymą. Liście :Na krzyżległe, na wyraźnych, krótkich ogonkach, lancetowato-jajowate do podługo-jajowatych, zaostrzone, nierównomiernie ostro piłkowane. Z wierzchu ciemnozielone, spodem jaśniejsze, z obu stron gruczołkowato, żółto kropkowane.

Kwiaty: W nibyokółkach, zebrane w kątach liści, tworzące nibykłos o walcowatym kształcie. Kwiaty drobne, 5-6 mm długości, obupłciowe lub tylko słupkowe, różowe, czerwonawe do liliowych, kielich rurkowaty o 5-ciu ząbkach, 10-12 nerwowy, lekko bruzdkowany od wystających nerwów i gruczołkowato kropkowany. Pręciki cztery, fioletowe, krótsze od korony. Roślina obcopylna, nektarodajna. Kwitnie od lipca do sierpnia.

Owoce :Rozłupnia rozpadająca się na cztery rozłupki. W rzeczywistości mieszaniec jest praktycznie bezpłodny, najczęściej jedna łodyga zawiązuje jeden owoc, a ze stu owoców tylko 10% jest zdolnych do kiełkowania. W hodowli stosuje się wyłącznie rozmnażanie wegetatywne z podziału roślin lub podziału kłączy.

Roślina lubiąca gleby świeże, dość ciężkie, w miarę wilgotne. Mięta, której nazwa pochodzi od łacińskiego mentha i greckiego mintha należy bez wątpienia do najstarszych roślin leczniczych świata. Jeden z mitów helleńskich mówi o tym, jak nimfa Kinthe, siostra Kokytosa, została przez Persefonę zamieniona w miętę. U Egipcjan pojawia się jako roślina lecznicza (razem z indygo, konopiami i oliwkami) w 1200—600 r. p.n.e. W grobach z tego okresu wśród darów dla zmarłych i w wieńcach kwiatowych znalezio­nych na mumiach współcześni botanicy oznaczyli m.in. palmę dak­tylową, lotos, mak polny, kolendrę, figę, bób zwyczajny i miętę pieprzową.

W czasach starożytnych rozpowszechniony był pogląd, że mięta pobudza mózg do lepszego myślenia i być może dlatego uczniowie rzymskich filozofów ziołem tym wieńczyli swoje skronie. O po­pularności mięty jako przyprawy na starożytnych stołach może świadczyć księga rzymskiego kucharza Apiciusa, gdzie niemal na każdej stronie znajdujemy wzmiankę o tej roślinie. Mięta uwieczniona została w Nowym Testamencie i u Dioskoridesa. Z różnych źródeł historycznych wiemy, że była uprawiana w sta­rożytnych Chinach. Jej właściwości lecznicze doceniali Hipokrates, Paracelsus i Awicenna. O tym, że wszystkie przekazy dotyczą 124 mięty pieprzowej, a nie na przykład zielonej czy innego z licznych gatunków mięty, możemy się z dużym prawdopodobieństwem domyślać. Pierwsze całkowicie pewne dane o najbardziej inte­resującym nas gatunku zamieszcza dopiero Ray w Synopsis Stirpium Britannicum (1696 r.), który pisze, że w uprawach mięty zielonej Ealesa w Berfordshire w Anglii znalazł jedną nieco inną roślinę, którą w 1704 roku nazywa już „pepermint" — mięta pieprzowa. 1 właśnie od tej jednej roślinki, rozmnażanej wegetatywnie, po­ chodzić mają późniejsze plantacje Mentha piperita na obydwu półkulach.

Około 25 gatunków mięty pieprzowej występuje dziś w strefie umiarkowanej Europy, Ameryki Północnej i Południowej,  z czego 8 gatunków rośnie dziko w naszym kraju. Ale najbardziej użyteczna (dzięki dużej zawartości olejku i wspaniałej kompozycji zapachowej) jest mięta pieprzowa tzw. czarna (Mitcham), wprowadzona do upraw dopiero w XIII wieku, a w Polsce — po pierwszej wojnie światowej. Ponieważ Mitcham jest mieszańcem otrzymanym przypadkowo ze skrzyżowania mięt dzikich — zielonej {Mentha viridis) i nadwodnej {Mentha  agatica), w stanie naturalnym nie występuje. Na plantacjach w całej Europie, Ameryce Północnej, Azji i Australii miętę pieprzową czarną rozmnaża się wegetatywnie przez dzielenie podziemnych rozłogów, ponieważ nie wytwarza nasion kiełkujących.

Mięta pieprzowa jest rośliną o czterokanciastej, dzięki antocyjanowi - purpurowo nabiegłej łodydze, wyrastającej na wysokość 30—90 cm. Zarówno z łodygi, jak i pędów bocznych gęsto i nakrzyżlegle wyrastają ciemnozielone liście — jajowatopodługowate, krótkoogonkowe, na szczycie zaostrzone, na brzegach nierówno ostro piłkowane, z obu stron pokryte gruczołkami olejkowymi. Na szczytach pędów tworzą się kwiatostany w kształcie nibykłosków, same kwiaty - drobne, liliowofioletowe, niekiedy nawet z wyraźnym czerwonawym odcieniem. Mentha piperita nie zawiązuje nasion, wytwarza natomiast krótkie podziemne kłącze z nielicznymi rozłogami podziemnymi i licznymi nadziemnymi, które jednak bardzo łatwo się ukorzeniają. Jest rośliną wprawdzie wieloletnią, ale w uprawach co 4 lata powinno się ją przesadzać na nowe miejsce. Najlepiej udaje się w miejscach słonecznych, o żyznej wilgotnej glebie, bogatej w próchnicę i wapń.

Jak już wspomniałem — na plantacjach i w ogródkach najczęściej spotkać można odmianę mięty pieprzowej zwanej Mitcham, po­chodzącą z Anglii, a konkretniej — z miejscowości o tej samej nazwie leżącej w hrabstwie Surrey. W Niemczech i w kilku innych krajach popularna jest inna forma mięty — Pallescens, o czystej zielonej 125 barwie. Miętę pieprzową nietrudno pomylić z rośliną dziko rosnącą - ale tylko z wyglądu, bo łatwo odróżnić je po smaku liści: pieprzowa ma smak chłodzący, dzika — wyraźnie szczypiący. Liście mięty zaczynamy zbierać już w drugiej połowie czerwca, kiedy tylko na szczytach pędów ukażą się pąki kwiatowe, a po odrośnięciu rośliny zbiór ponawiamy. W uprawach w pogodny dzień ścinamy całą roślinę, pozostawiając nad ziemią 5-centymetrowy pęd. Jeśli jednak wybieramy się na przykład nad rzeczkę po dziką miętę, wystarczy z każdej rośliny uskubać po kilkanaście listków. Zbiór zioła suszymy w cieniu w tem­peraturze nie  przekraczającej 30°C. W całej roślinie, a szczególnie w liściach, występuje 1,5—2,5% olejku eterycznego, w którym aż 50% stanowi mentol (odkryty w Holandii już w 1771 r.!), 20% to menton, a na całą resztę składa się około 30 związków. W mięcie znaleziono jeszcze flawonoidy, gorycze, garbniki, kwasy organiczne, pektyny, witaminy (prowitaminy A i C) oraz sole mineralne (m.in. potas, wapń, magnez, fosfor, żelazo, mangan, miedź i molibden).

Zioło pobudza czynności wydzielnicze żołądka i wątroby, a zwięk­ szając ilość soku żołądkowego oraz żółci ułatwia trawienie i przy­swajanie pokarmów. Mentol zaś działa silnie bakteriobójczo oraz lekko przeciwbólowo i uspokajające Olejek miętowy ma podobne lecz silniejsze działanie szczególnie jako środek odkażający i uspakajający. Miętę stosuje się też w zaburzeniach nerwowych, bezsenności, migrenie, przeziębieniach — szczególnie z kaszlem, chrypką i koniecznością płukania gardła, a także przy nadciśnieniu. Ponadtto jako środek wiatropędny,przy zabużeniach trawienia, w Schorzeniach wątroby i dróg żółciowych oraz jelit. W domowym ziołolecznictwie możemy stosować napar i nalewkę z liści mięty.

Napar. 1 łyżkę suszonych liści zalewamy szklanką wrzątku i pozo­ stawiamy przez 15 minut pod przykryciem. Po przecedzeniu pijemy 3 razy dziennie w zaburzeniach trawienia na godzinę przed posiłkiem jako środek żółciopędny i po jedzeniu w bólach brzucha, wzdęciach, zgadze, odbijaniu, przy nerwobólach, bólach stawowych i mięśniowych, a także jako środek uspokajający.

Nalewka. 100 g suszonych liści zalewamy 0,5 1 70% spirytusu i odstawiamy co najmniej na 7 dni. Pijemy 10—20 kropli 3 razy dziennie w dolegliwościach wymienionych przy naparze z mięty pieprzowej. (Uwaga! Nalewki nie wolno przedawkować.)

Roślina wchodzi w skład wielu gotowych leków ziołowych, m.in. mieszanek Normosan , Septosan , Nervosan , Tannosan , Cholagog a II; granulatów Cholegra n i Gastrogran ; tab­letek Raphacholi n i Raphalamid.

Miętę na przestrzeni wieków zalecało wielu autorów. Nasz śred­niowieczny botanik, doktor medycyny, profesor Akademii Krakowskiej Szymon Syreński wiele miejsca poświęca temu ziołu w swoim dziele Zielnik herbarzem z języka łacińskiego zowion,.., stwierdzając: „Liście świeże uwierciwszy na czoło przykładać, bolenie głowy oddala. (...) Żołądkowi bolejącemu (...) bywa ratunkiem, tak suszona jako i świeża, na gorącej cegle rozparzona, małmazyją skropiona i na żołądek co najrychlej przyłożona. (...) Od pszczół, trzmielów, ós, szerszeni ukąszonym liście roztarte a przykładane są lekarstwem, albo sokiem jego ranę i guz nabiegły pomazać. Broni też nacieranie ciała od tychże bestyj obrażenia. Zostrzałość języka w gorących chorobach wychędaża i gładki czyni, nią ścierając go". A ponad dwa i pół wieku później ksiądz Kneipp potwierdza cenne właściwości mięty: „herbata z mięty, używana codziennie rano i wieczór po filiżance, wzmacnia trawienie i świetnie wpływa na stan ogólny, poprawiając w krótkim czasie wygląd i cerę. Tą samą usługę oddaje ziele sproszkowane zażywane 2 razy dziennie z wodą lub w potrawie".

Mięta znalazła szerokie zastosowanie w kuchni wielu krajów: herbata z liści jest bardzo popularnym napojem orzeźwiającym i chłodzącym, świeże (najczęściej siekane) liście dodaje się do mięs, sałaty, gotowanych ziemniaków (którym dodaje świeżości, jeśli te są ze starego zbioru), sosów, farszów, a nawet twarogów. W przemyśle cukierniczym olejek miętowy jest używany do produk­cji orzeźwiających cukierków, a także gumy do żucia czy marmoladek. W wielu krajach popularne są wreszcie miętowe wódki, likiery i poncze. W książce Ziółka i my I. Gumowska pisze, że ulubionym napojem Ernesta Hemingwaya był koktajl „Mohito", który pijał w małym kubańskim lokaliku w Hawanie i podaje przepis: „Łyżka miałkiego cukru, 7 g soku z cytryny — razem dobrze wymieszać. Dolać kieliszek (58 g) Havana Club lub innego alkoholu (np. wódki), wrzucić kilka kostek lodu. Przelać do wysokiej szklanki, dopełnić wodą sodową, dodać 2 krople goryczki (np. piołunówki) i włożyć gałązkę świeżej mięty oraz szpatułkę do mieszania".

Mięta jest też cennym surowcem w produkcji wielu kosmetyków, np. past do zębów, dezodorantów, wód kolońskich czy środków do kąpieli.

Myślę, że na pytanie, które zadał Julian Tuwim w Kwiatach polskich: Jakim wyrazić mam imieniem woń miękkiej mięty nad strumieniem? możemy odpowiedzieć słowami żyjącego w IX wieku Walafridusa Strabusa — przyrodnika, opata klasztoru na wyspie Reichnau na Jeziorze Bodeńskim w Szwajcarii. Oto one: „Kto by mógł wyliczyć w pełni wszystkie moce i nazwy miąt, równie dobrze mógłby powie­ dzieć, ile ryb pływa w Morzu Czerwonym, ile iskier wyrzuca Etna".

Nijandari- La Merced 4 2 2010

• « poprz.